Idealny grzaniec – grzane wino

Spis treści

Grudzień w pełni, świąteczną atmosferę można poczuć wszędzie: w sklepach, w telewizji, a nawet na ulicy. To zasługa unoszącego się w powietrzu zapachu pomarańczy, choinek, korzennych przypraw i grzanego wina. I to on jest bohaterem tego artykułu. Co to jest grzaniec? Kiedy się pojawił? Gdzie go spotkamy? Czym pachnie grzaniec? Jakie składniki są niezbędne do przygotowania grzanego wina? Czy można go zrobić bez czerwonego wina? Jak zrobić grzańca w domu? Podzielę się z Wami swoim sekretnym przepisem 🤫.
grzaniec w kubku pierniczki
Grzaniec jest bardzo popularny w okresie zimowym.
Źródło: Wiola Prochenka z  Moment Decydujący – Pracownia Fotograficzna MDWD.

Co to jest grzaniec?

Grzaniec czy inaczej grzane wino, to nic innego jak aromatyzowane, zwykle czerwone wino, które podawane jest na ciepło. Jest popularne nie tylko w Polsce, ale również w innych europejskich krajach. Zamiast czerwonego wina możemy sięgnąć po… białe. Grzańca często przygotowuje się również z piwa albo cydru. Choć najczęściej sporządza się go z alkoholu, to można pokusić się o wersję bez procentów sięgając po sok winogronowy.

grzany cydr z jabłkami
Grzaniec można zrobić też z cydru.
Źródło: Alexander Mils on Unsplash (dostęp 06.12.2021r.).

Historia grzańca, czyli grzanego wina

Choć mogłoby się wydawać, że grzaniec pojawił się w świątecznej tradycji dość niedawno, to okazuje się, że sporządzano go już w Starożytnym Rzymie. Pierwsze wzmianki o tym rozgrzewającym trunku można znaleźć w książce „O sztuce kulinarnej ksiąg dziesięć” (w łacinie „De re coquinaria libri decem”). To kulinarne dzieło, którego autorstwo przypisuje się Apicjuszowi. W nim znajdziemy przepis na „Conditum Paradoxum”, czyli aromatyzowane grzane wino z dodatkiem miodu, szafranu, pieprzu, „aromatycznych liści”, pieczonych pestek daktyli, a nawet… mastyksu, czyli miękkiej, aromatycznej żywicy.

grzaniec z cynamonem
W pierwszym grzańcu wylądował nawet mastyks!
Źródło: Gaby Dyson on Unsplash (dostęp 06.12.2021r.).

Grzaniec spożywany jest nie tylko w miejscu swych narodzin (wciąż serwowany jest we Włoszech jako ‘vin brûlé’), ale rozprzestrzenił się po całej Europie. Dotarł do Francji (‘vin chaud’), Niemiec (‘Glühwein’), a także na północ do Anglii (‘mulled wine’) czy zimnej Skandynawii (‘glögg’). O jego popularności może świadczyć scena w dickensowskiej „Opowieści wigilijnej”, gdzie Scrooge zaprasza swego księgowego do omówienia interesów nad miseczką „Dymiącego Biskupa” (w oryginale brzmi ‘Smoking Bishop’). To nic innego jak zagrzane z korzeniami (bo to znaczy angielskie ‘mulled’) wino (czerwone ze słodkim Porto) z goździkami i pieczonymi cytrynami.

jarmark swiateczny grzane wino
Grzańca bez problemu znajdziemy na każdym jarmarku świątecznym.
Źródło: Ed Hinchliffe on Unsplash (dostęp 06.12.2021r.).

Wino to podstawa grzańca

Jak sama nazwa wskazuje, głównym składnikiem grzańca jest właśnie wino. Jego wybór jest niemałym wyzwaniem, ponieważ stanowi on znaczącą część tego smakołyku. Wino to nie tylko wodny roztwór z pewnym poziomem alkoholu: obok etanolu znajdziemy setki różnych związków, które kształtują jego charakter. Pochodzą one nie tylko z winogron, ale i drożdży czy bakterii, które fermentują fioletowy sok. Wpływ ma cały proces produkcyjny: od wzrostu i dojrzewania owoców, przez zbiór, fermentację i dojrzewanie wina. Znaczenie ma nawet otoczenie (temperatura, nasłonecznienie, gleba, wysokość nad poziomem morza i wiele innych), w którym rosły winogrona.

winnica w toskanii winogrona
Na smak i aromat wina wpływa wiele czynników, także środowisko, w którym rosną winogrona.
Źródło: Sven Wilhelm on Unsplash (dostęp 06.12.2021r.).

Jakie związki chemiczne znajdziemy w winie? Poczujemy taniny, które wysuszą nasze podniebienie (to odczucie określa się jako ‘astringency’). Obok nich występują antocyjany, owocowe estry, kwiatowe terpeny, drzewne aldehydy, no i oczywiście alkohol i cukry. Wino przedstawia całą paletę smaków i zapachów, które mogą pojawiać się już przy pierwszym spotkaniu albo ujawnić się z czasem. To prawdziwa sztuka i magia: odpowiada za nią fermentacja i dojrzewanie, nad którymi pieczę sprawują wprawni i doświadczeni winiarze.

biale wino w kieliszku
Wino odkrywa swoje oblicze stopniowo: część związków aromatycznych poczujemy dopiero po pewnym czasie.
Źródło: Ales Maze on Unsplash (dostęp 06.12.2021r.).

Przy wyborze wina na grzańca możemy się kierować własnymi preferencjami i znanymi już winami albo zaufać producentom i etykietom, na których przedstawiony jest profil aromatyczny danej butelki. Jedni wolą wina wytrawne, a inni z większą chęcią sięgną po te słodsze. Choć warto pamiętać, że grzańca i tak zwykle dosładzamy, ale o tym za moment.

Choć przeważnie używa się czerwonego wina do przygotowania grzańca, to polecam spróbować z jego białą odmianą. Rezultat będzie całkowicie odmienny, ale wcale nie gorszy. Białe wina są zwykle bardziej orzeźwiające i cytrusowe. Myślę, że warto spróbować i się przekonać na własnym podniebieniu 😉.

grzaniec z bialego wina z pomarancza
Spróbuj grzańca z białego wina: smakuje zupełnie inaczej niż to na bazie czerwonego wina.
Źródło: SybilleEngbers on Unsplash (dostęp 06.12.2021r.).

Pozostałe składniki grzańca

Nie małą rolę w grzańcu pełnią przyprawy. Choć ilościowo jest ich niewiele (szczególnie w porównaniu do wina), to mają ogromny wpływ na efekt końcowy. Zwykle używa się różnych przypraw korzennych: cynamonu, goździków, gałki muszkatołowej, anyżu, kardamonu. Pojawia się i pieprz, ziele angielskie, liść laurowy, niekiedy wanilia, szafran czy imbir.

przyprawy korzenne do grzanego wina
Najbardziej popularną przyprawą korzenną, którą dodaje się do grzańca jest cynamon.
Źródło: 12634122 on Pixabay (dostęp 06.12.2021r.).

Obowiązkowym dodatkiem są cytrusy: pomarańcze, cytryny czy limonka. Choć nigdy nie próbowałam użyć grejpfruta, to może być on ciekawym dodatkiem (muszę zrobić eksperyment 🤭). Moim „czarnym koniem” w grzańcu są wędzone śliwki – nadają mu niepowtarzalny smak i aromat. Możesz też sięgnąć po suszone owoce, np. rodzynki, figi czy morele.

pomarancze cytryny limonka grejpfruty
Cytrusy dodadzą orzeźwiających nut do grzańca.
Źródło: Brooke Lark on Unsplash (dostęp 06.12.2021r.).

Ostatnim składnikiem grzanego wina jest „coś słodkiego”: najczęściej jest to miód, ale może być i zwykły, bądź „niezwykły” cukier – polecam Ci wypróbować nierafinowany cukier „muscovado” o bardzo ciekawym smaku. Możesz też sięgnąć po melasę albo syrop daktylowy.

aromat grzanego wina chemia
Smak grzańca to zasługa nie tylko wina, ale i użytych przypraw, cytrusów i cukru.
Źródło: Compound Interest (2014). The Chemistry of Mulled Wine. https://i1.wp.com/www.compoundchem.com/wp-content/uploads/2014/12/Chemistry-of-Mulled-Wine.png?ssl=1 (dostęp 06.12.2021r.).

Jak przygotować grzańca?

W przypadku grzańca zależy nam na porządnym zaromatyzowaniu wina. Chcemy przekazać te wszystkie aromatyczne substancje, które znajdują się w przyprawach, do wina. Musi więc dojść do ich dyfuzji (mówiąc skrótowo – przejścia). Niektóre związki chemiczne są rozpuszczalne w wodzie, inne w alkoholu, a jeszcze inne w tłuszczach. Proces ten będzie tym efektywniejszy, im dłużej będzie trwał. Dlatego nie warto spieszyć się z przyrządzaniem grzańca i gotować go przez długi czas, ale nie zbyt gwałtownie, by nie odparować całego alkoholu. Warto więc przykryć garnek nakrywką, by zatrzymać aromaty w środku.

garnek z grzancem i pomaranczami
Warto poświęcić więcej czasu na przygotowanie grzańca i gotować go bez pośpiechu.
Źródło: Hannah Pemberton on Unsplash (dostęp 06.12.2021r.).

Jeśli chodzi o same przyprawy, to lepiej jest sięgnąć po te w całości, a nie zmielone na proszek, bo są zwyczajnie bardziej aromatyczne, a powolne gotowanie pozwoli na ich uwolnienie i przejście do wina. Choć z drugiej strony rozdrobnienie przyspiesza dyfuzję. Jeśli zależy Wam na czasie, to możecie je rozdrobnić (na przykład w moździerzu lub młynku do kawy) bezpośrednio przed podgrzaniem wina. Jednak sprawią, że napój stanie się mętny. Znając więc zalety i wady obu metod, możesz wybrać najlepszą dla siebie 😉. Ja zawsze sięgam po całe przyprawy, a na koniec przecedzam przez sito, by pozbyć się stałych cząstek.

garnek w zywym ogniu
Grzaniec powinno się gotować na wolnym ogniu, nie doprowadzając do wrzenia, bo wówczas wyparuje alkohol.
Źródło: Tengyart on Unsplash (dostęp 06.12.2021r.).

Wyjątkowy e-book z 20 przepisami na nietuzinkowe, autorskie dania: przystawki, zupy, dania główne i desery

Przepis na idealny grzaniec - grzane wino

W okresie zimowym bardzo często raczę swoich gości grzańcem: zawsze im bardzo smakuje i dopytują, jak go robię, że jest tak dobry. Jeśli też chcecie zadowolić swoich bliskich, to sięgnijcie po mój przepis na grzane wino 😊.

Składniki:

Pomarańczę sparz, obierz cienko ze skórki (bez albedo – białej skórki, która jest gorzka), wrzuć do wina wraz ze wszystkimi przyprawami i wędzonymi śliwkami. Podgrzewaj na najmniejszym ogniu przez minimum pół godziny, ale nie doprowadź do wrzenia. Przecedź, dosmakuj miodem. Do każdej szklanki wrzuć śliwkę i cząstkę pomarańczy.

Przetestowałeś przepis?

Posmakował Ci grzaniec w takim wydaniu?

Podziel się z innymi 🤗

Oznacz @naukanatalerzu na Facebooku lub Instagramie.

grzaniec z cynamonem i anyzem
Przygotowanie grzańca jest bardzo proste.
Źródło: satarina81 on Unsplash (dostęp 06.12.2021r.).

Podsumowanie:

  • Grzaniec to aromatyzowane, zwykle czerwone wino, które podawane jest na ciepło.
  • Grzane wino sporządzano już w Starożytnym Rzymie.
  • Obok wina w grzańcu znajdziemy przyprawy korzenne (cynamon, goździki, gałkę muszkatołową, anyż, pieprz, ziele angielskie), cytrusy i „coś słodkiego”. Dobrym dodatkiem są suszone owoce, a szczególnie wędzone śliwki.
  • Wino należy grzać na małym ogniu przez długi czas, najlepiej pod przykryciem: umożliwi to dyfuzję substancji aromatycznych do grzańca, ale nie ich ucieczkę w eter.

Podobał Ci się mój artykuł?

Podziel się nim! 🤗

Literatura:

Connelly, A. (2014). The science and magic of mulled wine. https://www.theguardian.com/science/2014/dec/30/science-magic-mulled-wine-recipe

Moncel, B. (2020). Mulled Wine: Ingredients, Methods, and Traditions. https://www.thespruceeats.com/what-is-mulled-wine-1328739

Schiessl, C. (2018). A Foolproof Guide to Mulled Wine https://www.alcoholprofessor.com/blog-posts/a-foolproof-guide-to-mulled-wine

8 thoughts on “Idealny grzaniec – grzane wino”

  1. Pingback: Marcepan - Nauka na talerzu - Marta Szumiata

  2. Zainspirowałaś mnie pomysłem żeby spróbować z sokiem winogronowym! Pierwsze podejście z dodatkiem cynamonu, goździków i soku z cytryny całkiem obiecujące 🙂

  3. Pingback: Idealny gulasz - Nauka na talerzu - Marta Szumiata

  4. Pingback: Jak polubić jedzenie i nowy smak? Nowy smak - Nauka na talerzu - Marta Szumiata

  5. Pingback: Lody - składniki - Nauka na talerzu - Marta Szumiata

  6. Pingback: Idealne pierniczki - Nauka na talerzu - Marta Szumiata

  7. Pingback: Jak powstaje Czekolada - Nauka na talerzu - Marta Szumiata

Leave a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

ebook jak łączyć przyprawy i zioła ze smakiem nauka na talerzu

Jak łączyć zioła
i przyprawy ZE SMAKIEM?

Odpowiedź na to pytanie znajdziesz w moim ebooku. Zapisz się do newslettera
i otrzymaj go w prezencie 🎀
Newsletter

Więcej informacji na temat przetwarzania danych na blogu Nauka na talerzu znajdziesz w Polityce prywatności. Zapoznaj się z Regulaminem.