Spis treści
Karnawał to rozpustny czas, nie tylko ciała, ale i duszy. Zabawy, tańce, swawole, specjalne festiwale trwające nawet kilka dni, a do tego pyszne jedzenie: pełne tłuszczu, mięsa, cukru i wszystkiego, co pyszne (i niekoniecznie zdrowe). Każdy kraj ma swoje karnawałowe tradycje, więc postanowiłam zrobić mały przegląd świata (a raczej jego części) i przybliżyć Wam różne kulinarne zwyczaje. Co to jest karnawał? Skąd się wziął? Jak ten czas celebrują ludzie na w różnych krajach? Jak wygląda karnawał w Polsce i na świecie? Poznaj karnawałowe tradycje i jedzenie!
Karnawał to czas ucztowania!
Źródło: Avel Chuklanov on Unsplash (dostęp 13.01.2022r.).
Co to jest karnawał?
Karnawał najprawdopodobniej pochodzi od łacińskiego słowa ‘carnem levare’ albo ‘carnelevarium’, co dosłownie oznacza usunąć mięso. To okres poprzedzający Wielki Post, podczas którego dawniej obowiązywał całkowity zakaz spożywania mięsa, a nawet produktów pochodzenia zwierzęcego! Nie można było jeść jaj, mleka, masła, serów, a nawet miodu. Przez okres 40 dni stosowano nie tylko post jakościowy, ale i ilościowy, także ludzie chodzili po prostu głodni. Ciężko to sobie dzisiaj wyobrazić. Tak rygorystyczny post nakazany jest (dla Katolików) obecnie tylko dwa razy w roku: w Środę Popielcową i Wielki Piątek. Choć kiedyś nie było tak nieograniczonego dostępu do jedzenia, bo Wielki Post przypadał w okresie przednówka, kiedy kończyły się zimowe zapasy, a nowych produktów jeszcze nie było. Skromniejsze posiłki wynikały więc najczęściej z konieczności i niedostatku, a jednocześnie były podyktowane religijnymi wierzeniami. Jak wyglądał czas przed Wielkim Postem – Karnawał w Polsce?
Dawniej, w okresie Wielkiego Postu, obowiązywał zakaz spożywania nie tylko mięsa, ale i innych produktów pochodzenia zwierzęcego, nawet miodu.
Źródło: Wolfgang Hasselmann on Unsplash (dostęp 07.02.2022r.).
Kiedy obowiązywał post?
Warto wspomnieć, że jeszcze kilka wieków temu poszczono nie tylko w okresie Wielkiego Postu czy w piątki, ale i inne dni tygodnia czy święta. Były jeszcze quindenny, septenny i nowenny, czyli poszczenie przez kilka (odpowiednio pięć, siedem i dziewięć) tygodni z rzędu. Zliczając te wszystkie dni, okazywało się, że przez około pół roku obowiązywała niezwierzęca dieta. Ale wróćmy już do Karnawału i dań niepostnych 😉.
Kiedyś poszczono znacznie częściej, w sumie nawet przez około pół roku.
Źródło: Jeswin Thomas on Unsplash (dostęp 13.01.2022r.).
Karnawał w Polsce
Zacznijmy od naszej polskiej ziemi. Karnawał w Polsce zaczyna się 6 stycznia, w święto Trzech Króli i trwa do Środy Popielcowej (w 2022 roku przypada na 2 marca), a właściwie wtorku, niegdyś zwanego kusym wtorkiem. Kiedyś na ten okres mówiono Zapusty, a na ostatnie dni karnawału „mięsopust” („opust” znaczy pożegnanie).
Najbardziej znany rozpustny dzień to Tłusty Czwartek (dawniej Combrowy Czwartek od krakowskiego wójta Combra, który był surowy dla kramarek, więc w odwet w rocznicę jego śmierci – Tłusty Czwartek – kobiety robiły pośmiewisko z przechadzających się po rynku mężczyzn).
W Tłusty Czwartek (w 2022 roku wypada 24 lutego) zajadamy się smażonymi smakołykami: pulchnymi pączkami, okrągłymi racuchami, tłustymi oponkami serowymi i chrupiącymi faworkami (chrustem). Dzisiaj skupiamy się głównie na słodkościach, a dawniej tego dnia ucztowano sowicie popijając i jedząc obficie: smażone ze skwarkami dania, a ci co mieli, to i mięsiwo, i kiełbasy. Tak kiedyś wyglądał karnawał w Polsce.
Zjeść pączka w Tłusty Czwartek to niemalże obowiązek każdego Polaka 😉.
Źródło: jarmoluk on Pixabay (dostęp 13.01.2022r.).
Choć pączki są dzisiaj nieodzownym elementem polskiej kuchni (i karnawału w Polsce rzecz jasna), to kiedyś smakowały całkowicie inaczej. (wypróbuj mojego przepisu na przepyszne pączki) Po pierwsze, były bardzo twarde niczym kamień. Wyrabiano je nie z ciasta drożdżowego, a z chlebowego. Po drugie, nie były słodkie, bo nadziewano je… słoniną lub boczkiem, a jakby tego było mało, okraszano je skwarkami 😳.
Karnawał w Polsce to przede wszystkim pączki. Kiedyś nie były słodkie: nadziewano je słoniną lub boczkiem i jeszcze okraszano skwarkami.
Źródło: Annie Spratt on Unsplash (dostęp 13.01.2022r.).
Karnawał na świecie
Włoski karnawał w Wenecji
Najbardziej popularny karnawał we Włoszech to ten w Wenecji. Ma długą tradycję i rzeczywiście kiedyś najdłużej trwał właśnie w tej prowincji. Z tym miastem kojarzą się przede wszystkim maski weneckie – były one nieodłącznym elementem każdej zabawy. Dlaczego? Ponieważ jej właściciel mógł się za nią ukryć i tym samym uniknąć rozpoznania przy oddawaniu się nie zawsze przyzwoitym i dozwolonym onegdaj rozrywkom. Co ciekawe, było kilka rodzajów masek (‘Colombina’, ‘Dama’ czy ‘Buffone’), a każda znaczyła co innego.
Weneckie maski to nieodłączny element włoskiego karnawału.
Źródło: Llanydd Lloyd on Unsplash (dostęp 14.01.2022r.).
Jedzenie na karnawał
A co spożywano podczas karnawałowej zabawy? Tradycyjnym daniem jest 'migliaccio di polenta’, nazywana również ‘Pizza 'e Farenella’. To rodzaj zapiekanego placka z kukurydzianej mąki z dodatkiem salami (‘salame napoli’) i serów (provola, parmigiano i pecorino). Innym słonym przysmakiem jest ‘lasagne di Carnevale’ – obficie nadziana mięsem i serem. Na tą potrawę, z uwagi na drogie składniki, biedniejsi ludzie mogli pozwolić sobie jedynie raz do roku.
Karnawałowa ‘‘lasagne di Carnevale’ jest obficie nadziana mięsem i serem.
Źródło: Mateusz Feliksik on Unsplash (dostęp 14.01.2022r.).
Karnawałowe słodycze
We Włoszech nie brakuje karnawałowych słodkości: spotkamy tu przeróżne frykasy smażone w głębokim tłuszczu. Figurują pod różnymi nazwami, w zależności od regionu. W Lombardii są to ‘chiacchiere’, w Toskanii ‘cenci’, w Wenecji ‘fritole’, a w Rzymie ‘frappe’.
Weneckie ‘fritole’ aromatyzowane są rumem i skórką cytrynową. Do ciasta dodaje się orzechy i rodzynki. Można też spotkać nadziane kremem (‘custard’ lub ‘zabaglione’) egzemplarze.
Źródło: Voyage Asia on Flickr (dostęp 14.01.2022r.).
Neapolitańska ‘pignolata’ dodatkowo obtaczana jest w miodzie i obsypywana orzechami oraz kolorowym konfetti.
Kolorowa i bardzo słodka ‘pignolata’ to karnawałowy przysmak z Neapolu.
Źródło: Kathy on Flickr (dostęp 14.01.2022r.).
Włoskie ‘cannoli’ można dostać nie tylko w czasie karnawału, ale przez cały rok.
Źródło: amirali mirhashemian on Unsplash (dostęp 14.01.2022r.).
Jeśli ktoś chce delektować się czymś nieco lżejszym, to niech sięgnie po ‘tortelli dolci’. To pieczona wersja ‘cannoli’ w formie pierożków, nadzianych ricottą i czekoladą. Innym niesmażonym deserem jest cytrynowe ciasto na bazie ricotty ‘Migliaccio’, które nieco przypomina sernik.
‘Migliaccio’ to ciasto z semoliny i delikatnej ricotty.
Źródło: dani nomura on Flickr (dostęp 14.01.2022r.).
Przepis na oponki serowe
Pewnie narobiłam Ci apetyt na coś słodkiego: spróbuj więc mojego przepisu na pyszne serowe oponki z bajecznymi ozdobami 🤭. A już za tydzień będę kontynuować karnawałową podróż przez kolejne kraje, nie tylko te europejskie 😉.
PS Dowiedz się więcej, jak obchodzony jest karnawał na świecie z kolejnego artykułu.
Wypróbuj mojego przepisu na oponki serowe.
Źródło: Nauka na talerzu.
Wyjątkowy e-book z 20 przepisami na nietuzinkowe, autorskie dania: przystawki, zupy, dania główne i desery
Podsumowanie:
- Karnawał najprawdopodobniej pochodzi od łacińskiego słowa ‘carnem levare’ albo ‘carnelevarium’, co dosłownie oznacza usunąć mięso.
- Dawniej post obowiązywał przez wiele dni w roku, w sumie nawet przez pół roku.
- Wówczas przestrzegano wstrzemięźliwości nie tylko od mięsa, ale i innych produktów pochodzenia zwierzęcego.
- Tradycyjne potrawy karnawałowe w Polsce to przede wszystkim słodkości: pączki, faworki, oponki, racuchy.
- We Włoszech najbardziej popularny jest karnawał w Wenecji, którego nieodłącznym elementem są piękne maski weneckie.
Podobał Ci się mój artykuł?
Podziel się nim! 🤗
Literatura:
Britannica, T. Editors of Encyclopaedia (2021, November 11). Carnival. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/topic/Carnival-pre-Lent-festival
Dumanowski, J. (2007). Staropolski post. https://www.wilanow-palac.pl/staropolski_post.html
Lolo, R. (2013). Wielki Post i wielkopostne zwyczaje staropolskie. https://www.wilanow-palac.pl/wielki_post_i_wielkopostne_zwyczaje_staropolskie.html
Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”. Kultura – polskie obyczaje. Karnawał, zapusty, ostatki. http://wspolnotapolska.org.pl/kultura/obyczaje/001.php
Kobylańska-Antoszek, K. (2021). Słodka historia pączka. https://historia.org.pl/2021/02/04/slodka-historia-paczka/
Explore Italian Culture. Italian Mardi Gras face masks: what they are and what they mean. https://www.explore-italian-culture.com/mardi-gras-face-masks.html
Phillips, K. (2019). Traditional Italian Carnival Foods. https://www.thespruceeats.com/italian-carnevale-food-traditions-4082289
Pingback: Oponki serowe - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Karnawał - część 2 - jedzenie - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Karnawał - część 2 - jedzenie - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Karnawał na świecie - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Tradycje na Wielkanoc - Nauka na talerzu - Marta Szumiata