Spis treści
Wielkanoc już lada moment. Zakwas na żurek już fermentuje, kruche ciasto na mazurka gotowe, czeka tylko na pieczenie. Babki drożdżowe na ostatni moment, tuż przed Wielką Sobotą, podobnie pascha. To obowiązkowe dania na wielkanocnym stole w moim domu. A jak to było kiedyś? Czy świąteczne śniadanie wyglądało tak jak dziś? Jak wygląda Wielkanoc w innych krajach? Jakie są tradycyjne potrawy we Włoszech, Hiszpanii, Peru czy Stanach Zjednoczonych? Poznaj kulinarne zwyczaje z różnych stron świata.
Babka to symbol Wielkanocny w Polsce.
Źródło: freestocks on Unsplash (dostęp 11.04.2022r.).
Polska Wielkanoc
Tradycyjnie na wielkanocnym stole lądują produkty, które dzień wcześniej zostały poświęcone w kościele. W koszyczku nie mieści się za wiele, więc poza wyświęconym jedzeniem spożywamy „zwykłe” pokarmy. Kiedyś było zgoła inaczej: uważano, że w tak uroczystym dniu można jeść tylko to, co poświęcił kapłan. Dlatego też ksiądz odwiedzał domy (te zamożniejsze, biedniejsi musieli sami nosić pokarm do poświęcenia do kościoła lub innego, wybranego domu we wsi) i wyświęcał wszystko to, co znajdowało się na wcześniej przygotowanym stole (już w Wielką Sobotę, by można było od razu zasiąść do uczty w Wielkanoc po rezurekcji).
Kiedyś na stole wielkanocnym mogły się znaleźć tylko poświęcone pokarmy.
Źródło: Євгенія Височина on Unsplash (dostęp 11.04.2022r.).
Warto wspomnieć, że kilka wieków temu Wielki Post był prawdziwym czasem poszczenia, unikania mięsnych pokarmów (nie tylko samego mięsa, ale i wszystkich produktów pochodzenia zwierzęcego: nabiału, jaj, a nawet miodu! Pisałam o tym więcej w artykule o karnawale). Uważano, że po tak długim czasie „ubogiej” diety wielka uczta może się okazać niezdrowa, dlatego też błogosławieństwo kapłana miało nieco złagodzić skutki biesiadowania.
Śniadanie w Wielkanoc, podobnie jak dzisiaj, rozpoczynano po rezurekcji dzieleniem się jajka (nie można było nikogo pominąć, nawet służby). Na stole było mnóstwo mięsiwa w różnej postaci, jajka, baby wielkonocne, baranki z ciasta. W południowej Polsce spożywano jeszcze korzeń chrzanu (surowy!), który miał chronić przed różnymi bólami (brzucha, zębów), kaszlem czy katarem. Co więcej, stanowił też swego rodzaju wyrzeczenie przed wielką ucztą.
Wielkanocna uczta to nie tylko mięsiwa, ale i przeróżne desery.
Źródło: Anna Bratiychuk on Unsplash (dostęp 11.04.2022r.).
Wielkanoc we Włoszech
Włochy choć może nie są aż tak ogromne, to tradycji, a szczególnie tych kulinarnych, mają całe mnóstwo, a każdy region ma swoje zwyczaje i typowe potrawy wielkanocne. Nie sposób jest je wszystkie wymienić, więc wspomnę jedynie o niektórych.
Wielkanocne ucztowanie zaczyna się zwykle od przystawki. W południowych Włoszech pojawia się pieczone mięso z owcy, wiosennego jagnięcia (‘agnello’) lub młodego koziego oseska (‘capretto’). Akompaniują mu pieczone warzywne ‘torte rustiche’, karczochy, gotowana cykoria z purée z fasoli fava lub pieczone ziemniaki.
W Rzymie delektuje się innym specjałem: salami ‘corallina’, które ląduje na serowym chlebie ‘crescia’. Do tego jeszcze gotowane jajka, które były malowane w Wielki Piątek. Z kolei w regionie Kampanii wypieka się specjalny chleb ‘casatiello’ z dodatkiem smalcu, skórki wieprzowej, dojrzewającego boczku ‘pancetta’, salami i sera ‘provolone’.
Tradycyjną potrawą włoską jest ‘torta pasqualina’, która składa się z 33 warstw ciasta (symbolizujące lata życia Chrystusa), poprzekładane ricottą, gotowanymi jajkami i siekanym szpinakiem lub botwiną. Innym wytrawnym wypiekiem jest ‘torta al. formaggio’, znana też jako ‘pizza di Pasqua’. To wytrawna baba z dodatkiem sera pecorino i parmezanu.
‘Torta pasqualina’ składa się z 33 warstw ciasta – ta liczba to lata życia Chrystusa.
Źródło: Gourmandise on Flickr (dostęp 11.04.2022r.).
Co pojawia się na deser? Obowiązkowym punktem jest ‘colomba di Pasqua’, wielkanocny odpowiednik bożonarodzeniowego ‘panettone’. To drożdżowe ciasto z kandyzowanymi owocami i czekoladą, obsypane kawałkami cukru i migdałami, w kształcie gołębia, który jest chrześcijańskim symbolem pokoju i zbawienia.
‘Colomba di Pasqua’ to wielkanocny odpowiednik bożonarodzeniowego ‘panettone’.
Źródło: N i c o l a on Flickr (dostęp 11.04.2022r.).
Poza ucztowaniem przy stole, niektórzy Włosi urządzają sobie różne aktywności, jak choćby szukanie jajek czy… prowadzenie krążków sera przy pomocy drewnianego patyka i skórzanego paska. Ten konkurs nazywa się ‘ruzzola’ od owego „sprzętu”.
Ciekawą wielkanocną rozrywką we Włoszech jest ‘ruzzola’.
Źródło: horo2k [•] aka Starman on Flickr (dostęp 11.04.2022r.).
Słodkie tradycje na Wielkanoc w Hiszpanii
W słonecznej Hiszpanii spotkamy wiele tradycyjnych słodkości, przygotowywanych specjalnie na Wielkanoc. Jednym z nich jest ‘Mona de Pascua’, czyli kuzynka ‘roscón’ – ciasta Trzech Króli, które opisywałam w artykule o karnawale na świecie. Tym razem jednak jest ozdabiane jajkami (czekoladowymi lub gotowanym na twardo). Podczas radosnego czasu Zmartwychwstania Chrystusa pojawia się wiele smażonych w głębokim tłuszczu łakoci: ‘torrijas’ (to grube kromki chleba, namoczone uprzednio w mleku, następnie jajku i smażone w oliwie z oliwek, obficie obsypane cukrem i cynamonem), ‘buñuelos’ (kuleczki wypełnione kremem i serwowane z kubkiem gorącej czekolady, albo w wersji wytrawnej z dorszem), ‘pestiños’ (składane kwadraciki aromatyzowane sherry i anyżem), rurki ‘gañotes de Ubrique’ czy ‘rosquillas’ lub ‘roscos’ przypominające swym kształtem nasze oponki, nadziewane (np. kremem czy masą z likierem anyżkowym), bądź nie. Ciekawym deserem są pijane ‘borrachuelo malagueño’, bo w hiszpańskiej nazwie pojawią się ten przymiotnik, zresztą nie bez przyczyny, bowiem przed smażeniem ciasto nasączane jest w winie.
‘Torrijas’ to grube kromki chleba, namoczone uprzednio w mleku, następnie jajku i smażone w oliwie z oliwek, obficie obsypane cukrem i cynamonem.
Źródło: Jesus Carmona on Flickr (dostęp 11.04.2022r.).
Oczywiście są też i wytrawne dania. Hiszpanie zamiast żurku raczą się ‘sopa de ajo’, czyli zupą czosnkową. Bazą jest bulion z kurczaka, pojawia się też papryka wędzona, jak i zielona, marynowana, a w środku talerza ląduje ugotowane na twardo jajo.
Pijane ‘borrachuelo malagueño’ są nasączane w winie przed smażeniem.
Źródło: Esther Sánchez on Flickr (dostęp 11.04.2022r.).
Wielkanoc w Peru i tradycyjne jedzenie
Główną religią wśród Peruwiańczyków jest katolicyzm (ponad 80%), więc święta Wielkiej Nocy są dla nich niezwykle ważne. Cały ‘Semana Santa’, czyli Wielki Tydzień (od Niedzieli Palmowej) stanowi specjalny okres w ciągu roku, a jednym ze szczególnych dni jest Wielki Czwartek, kiedy to Pan Jezus spożył ostatnią wieczerzę z apostołami przed swoją wielką męką. Na pamiątkę tego wydarzenia mieszkańcy Peru spotykają się podczas odświętnej kolacji, na której pojawia się dokładnie dwanaście dań: sześć wytrawnych i sześć słodkich, choć nie są to ściśle określone potrawy. Na pewno nie spotka się tam czerwonego mięsa. Królują więc ryby i owoce morza w różnej postaci: ‘ceviche’, smażone czy gotowane w zupach. Te ostatnie są dość popularne, szczególnie kukurydziany ‘chowder’. Tradycyjnym daniem jest też gulasz ‘chupe de viernes’ składający się z raków i różnych warzyw, w tym ‘ollucos’ (rodzaj warzywa korzeniowego).
‘Ollucos’ to rodzaj warzywa korzeniowego, które dodaje się do ‘chupe de viernes’.
Źródło: natalia on Flickr (dostęp 11.04.2022r.).
A jakie desery pojawiają się tego dnia na stole? Puddingi (ryżowe i kukurydziane ‘mazamorra’ z fioletowych kolb), ‘empanadas’ ze słodkimi nadzieniami, słodkie chleby, duszone brzoskwinie i różne czekoladowe przysmaki.
Wielki Piątek to czas wyciszenia na pamiątkę śmierci Pana Jezusa. Wystarczą tylko trzy dni, by nadeszło zapowiadane Zmartwychwstanie i wielka radość, którą można poczuć i zobaczyć wszędzie wśród ludzi urządzających imprezy i festiwale na ulicach miast. Świętuje się także przy suto zastawionym stole, już z czerwonym mięsem na cześć zmartwychwstałego Pana Jezusa. Jedną z popularnych potraw Wielkanocy jest ‘chiriuchu’, czyli mieszanka przeróżnego mięsiwa (w tym pieczonej świnki morskiej) i suszonej kukurydzy. To zwierzątko pojawia się też w innej postaci: marynowanej w ‘leche de tigre’ (mleku tygrysim), czyli mieszance soku z limonki, ostrych papryczek, kolendry i świeżej ryby. W Peru można też spotkać wpływy innych kultur, na przykład afrykańskiej czy hiszpańskiej. Rezultatem jest ‘tacu-tacu’ – potrawa mięsna z ryżem, fasolą i różnymi przyprawami oraz ‘rocoto relleno’, czyli nadziewane mięsem i warzywami ostre papryczki z roztopionym serem na wierzchu.
W ‘chiriuchu’ znajdziemy… świnkę morską.
Źródło: Machu Picchu Andes Cusco on Flickr (dostęp 11.04.2022r.).
Tradycyjne dania wielkanocne w różnych amerykańskich stanach
Powędrujmy nieco na południe na Ameryki Północnej i odwiedźmy jej różne zakątki. Caroline Stanko zebrała najbardziej popularne przepisy z poszczególnych stanów. Nie będę przywoływała tu wszystkich dań, wspomnę o kilku, które najbardziej mi się spodobały. Jeśli jesteś ciekawy pozostałych, zajrzyj na bloga.
W różnych stanach Ameryki jada się różne potrawy.
Źródło: Christian Bowen on Unsplash (dostęp 11.04.2022r.).
Francuski quiche spotkamy na wielkanocnym stole w Kalifornii (ze szparagami i pieczarkami) i Connecticut (z kiełbasą). Zapiekanki (‘casserole’) są popularne w Delaware, Iowa, Missouri i Colorado. A jakie słodkości? W Maine „zwykłe” cynamonki, a w Idaho wzbogacone o pekany w karmelu. Puszyste ślimaczki z serem o pomarańczowym aromacie w Maryland. Orzeźwiający cytrynowy ‘paj’ w Kansas i Dakocie Północnej lub w wersji limonkowej z orzechami macadamia w Louisianie. Sernik z białej czekolady i malin w Minnesocie.
‘Casserole’ jest rodzajem zapiekanki.
Źródło: Megan Bucknall on Unsplash (dostęp 11.04.2022r.).
Temat tradycji wielkanocnych i typowych dań w tym czasie jest niezwykle obszerny. Jedynie „liznęłam” ten temat. Pewnie jeszcze do niego powrócę, może za rok? 😉 Zdradź mi swoje wielkanocne tradycje, bo wiem, że każdy region Polski ma swoje przyzwyczajenia. A może mieszkasz za granicą i świętujesz całkowicie inaczej? Czekam z niecierpliwością 🤗
Źródło: Priscilla Du Preez on Unsplash (dostęp 11.04.2022r.).
Wyjątkowy e-book z 20 przepisami na nietuzinkowe, autorskie dania: przystawki, zupy, dania główne i desery
Podsumowanie:
- Dawniej wszystko co znalazło się na wielkanocnym stole, musiało zostać poświęcone dzień wcześniej przez kapłana.
- Każdy region Włoch ma swoje tradycyjne dania na Wielkanoc, ale jednym ze znanych wypieków jest drożdżowa ‘colomba di Pasqua’.
- Na hiszpańskim wielkanocnym stole pojawia się wiele smażonych w głębokim tłuszczu smakołyków, głównie na słodko.
- W Peru ważnym dniem jest Wielki Czwartek, który celebruje się przy specjalnej uczcie z dwunastoma daniami.
Podobał Ci się mój artykuł?
Podziel się nim! 🤗
Literatura:
Pasaż Wiedzy Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Lolo, R. Staropolska Wielkanoc. https://www.wilanow-palac.pl/staropolska_wielkanoc.html
Rome Travel Guide. Easter Food in Italy. https://foodtourrome.com/easter-food-in-italy/#Pasta
Baldwin, E. (2021). Italian Easter traditions at the table. https://www.gamberorossointernational.com/news/italian-easter-traditions-at-the-table/
Beck, T. (2022). Traditional Easter food in Spain. https://www.idealista.com/en/news/lifestyle-spain/2019/03/25/6435-traditional-easter-food-spain
Paladar y Tomar (2020). 14 Popular traditional Easter foods in Spain & Portugal. https://curatetrips.com/spain/14-most-popular-easter-foods-spain-portugal/
Maggio, F. (2018). What Peruvians Eat for Easter. https://www.enigmaperu.com/blog/what-peruvians-eat-for-easter/
Sunflower (2021). Easter in Peru. https://www.limaeasy.com/peru-guide/peruvian-public-holidays-festivities/easter-in-peru
Stanko, C. (2022). This Is the Most Popular Easter Recipe from Every State. https://www.tasteofhome.com/collection/most-popular-easter-recipes-state/
Pingback: Idealne ciasto drożdżowe - Nauka na talerzu - Marta Szumiata