Spis treści
Tak jak obiecałam w poście o receptorach, opowiem teraz więcej o smaku, który kochają chyba wszyscy, czyli smaku słodkim. Jakie substancje słodzące wyróżniamy? Jak ocenić ich słodkość? Jaka jest najsłodsza substancja słodząca? Dlaczego żucie gumy w nadmiernych ilościach może mieć efekt przeczyszczający? Dlaczego od słodyczy psują nam się zęby?
Źródło: Congerdesign. https://pixabay.com/pl/photos/wafel-serca-wafle-icing-sugar-2697904/ (dostęp 12.11.2020r.).
Podział substancji słodzących
Substancje słodzące można podzielić ze względu na pochodzenie, a więc na naturalne (np. miód, melasa, syrop klonowy) i syntetyczne (m.in. aspartam, acesulfam K, sacharyna). Jednak to, co najbardziej interesuje nas w substancjach słodzących jest słodkość, dlatego spójrzmy na ich klasyfikację opartą właśnie na poziomie słodkości.
Ze względu na intensywność odczuwania słodkości możemy podzielić słodkie substancje na następujące grupy:
- substancje klasyczne (glukoza, fruktoza, sacharoza)
- półsyntetyczne środki słodzące (nazywane również wypełniaczami), które są mniej słodkie od klasycznych substancji (poliole: ksylitol, sorbitol, laktitol)
- środki intensywnie słodzące, które znacznie przewyższają słodkość klasycznych substancji:
-
- pochodzenia naturalnego (taumatyna, mirakulina, stewiozydy)
- syntetyczne (aspartam, acesulfam-K, sacharyna).
Przyjrzyjmy się nieco bliżej każdej z grup:
Źródło: Mils, A. https://unsplash.com/photos/nesUgwNX3u4 (dostęp 12.11.2020r.).
Substancje klasyczne
Do tej grupy należą substancje, które zna chyba każdy i najczęściej ich używa w życiu codziennym. Z chemicznego punktu widzenia są to monosacharydy i disacharydy. Monosacharydami jest np. glukoza, fruktoza i galaktoza. Gdy dwie cząsteczki ulegną połączeniu, mówimy wtedy o disacharydach. Najbardziej znanym przykładem jest sacharoza (biały cukier), który składa się z glukozy i fruktozy, czy obecna w mleku laktoza, czyli glukoza i galaktoza. Do grupy substancji klasycznych należy również miód. Poza cukrami (głównie glukozą i fruktozą), zawiera sporą ilość wody (nawet 20%) i inne substancje, m.in. kwasy organiczne, substancje aromatyczne, związki azotowe (np. białka), witaminy i minerały.
Struktura sacharozy.
Źródło: National Center for Biotechnology Information (2020). PubChem Compound Summary for CID 5988, Sucrose. Retrieved October 16, 2020. https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Sucrose.
Półsyntetyczne środki słodzące (wypełniacze)
Do półsyntetycznych wypełniaczy zalicza się poliole, czyli alkohole wielowodorotlenowe. Przykładem jest ksylitol, sorbitol, laktitol czy mannitol. Są one mniej słodkie od sacharozy. Charakteryzują się niższą kalorycznością i indeksem glikemicznym, dlatego też są dobrą alternatywą cukru dla osób dbających o linię oraz diabetyków (oczywiście po konsultacji z lekarzem w przypadku chorujących na cukrzycę). Poliole nie są w całości trawione w jelicie cienkim i trafiają do jelita grubego, gdzie ulegają fermentacji. To z kolei może przyczynić się do problemów gastrycznych, szczególnie u osób z zespołem jelita nadwrażliwego. Może kiedyś Cię zastanowiło, dlaczego na gumie do żucia znajduje się informacja, że spożycie w nadmiernych ilościach może mieć efekt przeczyszczający. Wynika to właśnie z tego, że do jej produkcji jako substancji słodzących użyto polioli. Producent wówczas może się pochwalić, że jego produkt jest bez cukru, a wciąż jest słodki.
Źródło: Costa, J. https://unsplash.com/photos/TqS6pLZ0X-8 (dostęp 12.11.2020r.).
Wyjątkowy e-book z 20 przepisami na nietuzinkowe, autorskie dania: przystawki, zupy, dania główne i desery
Środki intensywnie słodzące - naturalne
Do podgrupy pochodzenia naturalnego należą „słodkie” białka takie jak taumatyna, kurkulina, monellina, brazeina czy mirakulina. Są one dość nowymi „odkryciami” i nie wszystkie są dopuszczone do stosowania, ponieważ nie przeszły jeszcze odpowiednich testów. Stanowią bardzo interesującą grupę substancji słodzących, ponieważ są wielokrotnie słodsze od sacharozy, jak na przykład mirakulina z czterystutysięczną krotnością. Mirakulina jest jednak nietypowym związkiem. Sama w sobie nie zapewnia słodkich wrażeń. Jednak dodana do kwaśnych produktów sprawia, że są one odczuwane jako słodkie. Niestety białka te mają też i wady, jak niestabilność termiczna (monelina) czy nieprzyjemny posmak (taumatyna).
Skąd się bierze ten niepożądany posmak? Wynika to z powinowactwa do gorzkich receptorów, co oznacza, że łączą się nie tylko z receptorami słodkimi, ale też z tymi gorzkimi, co w efekcie skutkuje odczuciem gorzkości po ich spożyciu.
Źródło: Miracle berries to alter the taste of foods for chemotherapy patients. https://cancerfundamentals.wordpress.com/2015/05/06/miracle-berries-to-alter-the-taste-of-foods-for-chemotherapy-patients/
Do środków intensywnie słodzących zalicza się również stewiozydy (glikozydy stewiolowe). Są to związki, które znaleziono w stewii – roślinie uprawianej w Brazylii, Urugwaju czy Tajlandii. Obecnie można kupić taką sadzonkę nawet w Polsce. Substancje należące do tej grupy różnią się słodkością między sobą, ale żadna z nich nie dostarcza kalorii. Najważniejsze to stewiozyd i rebiaudozyd A, gdyż to one występują w największych ilościach w zielonych liściach stewii.
Stewia.
Źródło: https://pixabay.com/pl/photos/stevia-li%C5%9B%C4%87-cukrowni-%C5%BCycz%C4%99-74187/ (dostęp 12.11.2020r.).
Środki intensywnie słodzące - syntetyczne
Syntetycznymi środkami intensywnie słodzącymi są m.in. aspartam, acesulfam-K, sacharyna, neotam czy cyklaminian. Są otrzymywane na drodze chemicznych reakcji. Ich słodkość znacznie przewyższa sacharozę, dzięki czemu mogą być używane w niewielkich ilościach. W przeciwieństwie do klasycznych i tym samym nie przyczyniają się do próchnicy zębów. Na szczególną uwagę zasługuje aspartam, która składa się z dwóch aminokwasów, w tym fenyloalaniny. Osoby cierpiące na fenyloketonurię nie są w stanie przekształcać tego aminokwasu w tyrozynę, a jego odkładanie się w organizmie może mieć negatywny wpływ na zdrowie. Dlatego osobą z tą przypadłością powinny unikać aspartamu.
Poziom słodkości
Ważnym parametrem przy ocenie substancji słodzących i przydatności kulinarnej jest poziom słodkości. Powszechnie stosuje się wskaźnik względnej słodkości (RS – ‘relative sweetness’), który opiera się na sacharozie i to do niej jest porównywany. Wartość dla tego cukru wynosi 1.
W tabeli poniżej znajdują się wartości względnej słodkości dla niektórych substancji słodzących.
Klasyfikacja |
Substancja słodząca |
Względna słodkośc (RS) |
Klasyczne substancje słodzące |
Sacharoza |
1 |
Glukoza |
O,6 |
|
Fruktoza |
1,2 – 1,8 |
|
Laktoza |
0,15 – 0,32 |
|
Galaktoza |
0,32 |
|
Maltoza |
0,5 |
|
Półsyntetyczne środki słodzące (wypełniacze) |
Ksylitol |
1 |
Sorbitol |
0,5 – 0,6 |
|
Laktitol |
0,3 – 0,5 |
|
Naturalne środki intensywnie słodzące |
Taumatyna |
2 000 – 3 000 |
Kurkulina |
500 |
|
Monelina |
1 500 – 3 000 |
|
Brazeina |
1 000 – 2 000 |
|
Mirakulina |
400 000 |
|
Stewiozyd |
250 – 300 |
|
Rebaudiozyd A |
250 – 400 |
|
Syntetyczne środki intensywnie słodzące |
Aspartam |
120 – 200 |
Acesulfam-K |
200 |
|
Sacharyna |
300 – 500 |
|
Neotam |
7 000 – 13 000 |
|
Cyklaminian |
30 – 50 |
Dzisiaj trochę posłodziłam, dlatego obiecuję, że przy kolejnym wpisie zrównoważę to umami – smakiem relatywnie nowym (choć istniał on od zawsze, ale nie został nazwany wprost) i pożądanym, często nieświadomie przez większość stąpających po ziemi.
Podsumowanie:
- Substancje słodzące można podzielić na substancje klasyczne, półsyntetyczne środki słodzące (wypełniacze) oraz środki intensywnie słodzące: pochodzenia naturalnego i syntetyczne.
- Poliole nie są w całości trawione w jelicie cienkim i trafiają do jelita grubego, gdzie ulegają fermentacji i w ten sposób mogą powodować problemy gastryczne.
- Do oceny słodkości służy względny wskaźnik słodkości (RS). Substancją referencyjną jest sacharoza, dla której RS wynosi 1.
Podobał Ci się mój artykuł?
Podziel się nim! 🤗
Literatura:
Colonna, W.J. & Samaraweera, Upasiri & Clarke, Margaret & Cleary, Michael & Godshall, Mary & White, John. (2006). Sugar. 10.1002/0471238961.1618151603151215.a01.pub2.
Laffitte, A., Neiers, F., & Briand, L. (2017). Characterization of taste compounds: chemical structures and sensory properties. Flavour, 154.
Niewczas, J. (2015). Słodycz w diecie. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego.
Vincken, J.P. (2018). Molecular Gastronomy. Wageningen University & Research.
Waszkiewicz-Robak B.: Słodycz pod kontrolą. Przegl. Gastr., 2002, 1, 10-11. https://www.portalspozywczy.pl/technologie/artykuly/struktura-wlasciwosci-i-przyklady-zastosowan-syntetycznych-substancji-slodzacych,139262.html
https://www.eufic.org/en/whats-in-food/category/sweeteners/
Pingback: Węglowodany - Nauka na talerzu - Naukowo o gotowaniu i jedzeniu
Pingback: Karmelizacja - Nauka na talerzu - Naukowo o gotowaniu i jedzeniu
Pingback: Idealna grillowana kukurydza - Nauka na talerzu -
Pingback: Idealny ketchup + przepis - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Idealne ciasto z cukinii - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Idealne powidła śliwkowe - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Idealne puree z dyni - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Idealne naleśniki - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Jak zrobić idealny sernik - wywiad z Michałem Kosowskim - Żona Krawca
Pingback: Idealny piernik - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Idealna beza - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Karnawał - jedzenie i tradycje - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Jak przechowywać chleb, by nie był czerstwy? - Nauka na talerzu
Pingback: Oponki serowe - najlepszy przepis - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Jak dekorować torty? - Wywiad z Must Bake
Pingback: Marcepan - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Idealny lukier - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Jak gotować jajka? - Wywiad z Tomkiem Zielke - Waszyngton - Najlepsza jajecznica
Pingback: Idealne gofry - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Tradycje na Wielkanoc - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Mochi - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Ganache - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Idealny dżem - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Idealne babeczki - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Idealne ciasto drożdżowe - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Jak polubić nowe smaki? - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Naukowe podejście do gotowania czyli foodpairing - wywiad z Martą Szumiatą
Pingback: Masło orzechowe - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Jak zrobić lody? - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Idealna kruszonka - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Masa makowa - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Idealna gorąca czekolada - Nauka na talerzu - Marta Szumiata
Pingback: Lody - składniki - Nauka na talerzu - Marta Szumiata